Een instituut als de Royal Geographical Society boezemt ontzag in. Gevestigd in het roestbruine Lowther Lodge in South Kensington, London, verwelkomde dit Britse geografische genootschap een keur aan avonturiers, pioniers, kaartmakers en ontdekkingsreizigers, zoals Charles Darwin, Edmund Hillary, Richard Francis Burton en Ernest Shackleton. Rond die laatste held vond daar midden mei een conventie plaats die samenviel met zijn 150e geboortejaar. Het was een voorrecht om daarbij aanwezig te zijn en de enige keer dat ik last had van fear of missing out. Voorafgaand aan zo’n gebeurtenis let je toch op wat je eet, dat je genoeg slaapt en snotterende forenzen vermijdt. Alles om te voorkomen dat je toch verstek moet laten gaan.
Shackleton wordt geroemd voor zijn leiderschapskwaliteiten. Niet alleen wist hij het moreel onder zijn bemanningsleden na de ondergang van het expeditieschip de Endurance hoog te houden, hij wist ze ook zonder kleerscheuren weer thuis te krijgen. Om die reden wordt binnen managementkringen zijn naam nog altijd gekoppeld aan leiderschapsmethoden. Ik vind het echter vermakelijk dat trainingen gestoeld op barre ervaringen van deze briljante man worden gegeven in zalen van opleidingsinstituten en hotels waar veelzijdige koffie vergezeld gaat van triple-chocolade muffins. Ik bedenk me nu dat Winnie the Pooh ook ten prooi viel aan managers in opleiding.
Maar de 28 schipbreukelingen van de Endurance zouden van die koffiecounter traktaties tussen de agendapunten door gedroomd hebben. Voor hen was door zeewater verslapte legerbiscuits een ware luxe. Afgezien van het feit dat veel van de meegenomen proviand in 1915 in de diepte van de Weddell Zee verdween, kwamen dergelijke expedities weinig te kort. Het was niet ongebruikelijk dat gedroogde hammen, ingeblikte vis en spek zich verdrongen tussen de kisten whisky en champagne (je moet toch wat te ontkurken hebben als je het middelpunt van Antarctica bereikt). Uiteraard werden deze lekkernijen afgewisseld met pinguïn- en zeehondenvlees. Een kok in je midden, vooral in tijden dat de overlevingsmodus werd aangesproken, was een vereiste. Hele receptenboekjes zijn geschreven over de bereiding van de aanwezige fauna bij gebrek aan betere ingrediënten.
Eten aan boord van de Endurance
Tijdens de conventie kregen we een exclusieve toer in de krochten van het genootschap langs museumstukken en -documenten die ten grondslag lagen aan grote roemruchte Antarctische expedities, zoals die van Shackleton in de periode 1907-1909 aan boord van de Nimrod en die van de onfortuinlijke Robert Falcon Scott tijdens de Terra-Nova-expeditie in 1911.
Buiten de bijzondere objecten en documenten die lagen uitgestald, viel een bevoorradingslijst van Harrods op. Dat befaamde warenhuis waarover eens Mohamed Al-Fayed de scepter zwaaide, had als motto omnia omnibus ubique, “van alles voor alle mensen, waar dan ook”. Met zo’n slagzin is het begrijpelijk dat ze het Zuidpoolgebied eveneens rekenden tot hun invloedssferen. De factuur betrof goederen voor de National Antarctic Expedition van Scott in 1902. Ik ging de lijst na of ik de bestelling voor de beruchte vruchtencake kon vinden die in 2016 bij Kaap Adare door een team archeologen in blik werd aangetroffen. Ook al wist ik dat de overjarige cake aan de Terra-Nova expeditie van Scott uit 1911 werd toegeschreven, toch hoopte ik deze lekkernij aan te treffen tussen de bestelling van bonen, spruitjes en wortels. Maar tevergeefs.
In 2002 hield de Antarctic Heritage Trust zich bezig met de restauratie van vier belangrijke hutten op Antarctica. In de hut van Shackleton bij Cape Royd ontdekte de Trust kisten met Mackinlay's whisky. Een whisky die na uitvoerig onderzoek door Whyte & Mackay werd gereproduceerd en uitgebracht onder de naam Shackleton. Een briljante reclamestunt, want gevoelig voor beleving, schafte ik een fles aan. Al liet mijn Arnhemse slijter me weten dat hij zo zijn twijfels had of het wel daadwerkelijk de smaakbeleving was van toen. Van alles wat is gereproduceerd zal deze whisky wel tijdens managementcursussen worden geserveerd in tegenstelling tot de vruchtencake.
Recentelijk onderging zelfs het daar aangetroffen melkpoeder een wetenschappelijke analyse. Het melkpoeder van het Nieuw-Zeelandse bedrijf Defiance kwam in 2024 in het nieuws. Vermoedelijk had hier schipper Frank Worsley een vinger in de pap. Als Nieuw-Zeelander had hij zijn voorkeursleveranciers.
Onderzoeken naar deze vondsten en de leveranciers vragen om een publicatie. Neville Peat schreef een boek over de whisky van Shackleton. Maar dat product leent zich ook wat beter. Het is een stoerder onderwerp dan vruchtencake en melkpoeder. Toch interesseert me de herkomst en bovenal de conservering van deze alledaagse producten me mateloos, zodanig dat een bezoek aan Harrods na de conventie een heilig moeten werd. Eerst Harrods zien, dan sterven was het toch?
Al gauw werd duidelijk dat Harrods zijn latijnse motto moet herzien, de referentie naar ‘alle mensen’ gaat niet meer op als je een blik werpt op de prijzen voor design potjes Volzhenka kaviaar, gepocheerde perengebakjes en croissants gravelax zalm met bladgoud. Hedendaagse expedities kijken wel goed uit voordat ze bij het warenhuis hun bestelling doen. Een dergelijke expeditie is al van begin af aan gedoemd te mislukken. Wellicht is de referentie ‘waar dan ook’ ook onbereikbaar geworden.
Comments